Hengelo

Dit artikel verscheen in de Tribune No 6 van juli 2003

Je mag er toch niet aan denken: er stort een vliegtuig op een flat, alles staat in brand en er komt geen ambulance, geen brandweer, er komt geen horde journalisten bij om de wereld verslag te doen.
Stel je voor: er ontploft een vuurwerkfabriek in een woonwijk, en niemand hoort de knal. En de enkele mensen die wijzen op de zwarte lucht van rook en de honderden huizen die in brand staan worden door omstanders gemaand gewoon op het verkeer te blijven letten.
Of: er ontstaat in een druk café een felle brand, mensen worden met brandwonden naar buiten gesleept, iemand belt de burgemeester die bij de eigenaar informeert. Vervolgens meldt hij dat het opgeklopte berichten zijn, en dat de eigenaar hem heeft verzekerd dat de rommel beperkt zal blijven.

Het is misschien een karikatuur. Want rampen die uitbreken kunnen gelukkig meestal op een snelle reactie rekenen van tal van rampenbestrijdingsteams die in de regel snel ter plaatse zijn om slachtoffers te helpen en erger te voorkomen. Dergelijke onwaarschijnlijke situaties doen zich gelukkig niet voor denken we misschien.
Helaas is dat niet het geval als het om het Goorse asbest gaat.
Daar heeft zich sinds WO II een ramp van grote omvang voltrokken, met tientallen, mogelijk honderden doden. En de ramp is na 60 jaar nog niet bestreden. Nog steeds zijn mensen in gevaar. En nu pas beseft de gemeente voor het eerst dat het om een ramp gaat. En langzaam begint men aan de bel te trekken. Dat besef is gekomen nadat door jarenlange druk van vakbonden, de SP en de opeenvolging van incidenten de gemeente besloot een onafhankelijke onderzoekscommissie (commissie Biesheuvel) in te stellen.
De commissie bevestigt wat de acties en voorstellen van de SP al jaren benadrukken.

Asbest wordt wel de sluipmoordenaar genoemd. Maar het asbestprobleem was niet onzichtbaar. Sinds Eternit in Goor begon met de asbestverwerking is asbest een zeer verdachte stof geweest. En al in 1960 werd in medisch onderzoek bewezen dat long- en buikvlieskanker (mesothelioom) direct het gevolg zijn van het inademen van asbestvezels. Eternit heeft tot die tijd de gevaren van asbest ontkend en daarna stelselmatig gebagatelliseerd.
De mensen die op gevaren van asbest wezen werd opklopperij en broodroof verweten. Want Eternit hield de gemeente Goor in een klemmende greep. Het bedrijf zorgde immers voor veel werkgelegenheid. Bovendien hielden ze jaren vol dat er geen mensen van asbestvezels ziek werden. Maar ook wisten ze dat de ziekte zich pas tientallen jaren na blootstelling openbaart.
De ramp voltrekt zich nog dagelijks ook al is de verwerking van asbest sinds 1993 verboden. Mensen die bij Eternit gewerkt hebben worden ziek, een zekere dood tegemoet. Maar ook hun familieleden die de werkkleding thuis uitklopten en wasten worden nu nog getroffen. En daar komt een mogelijk grote groep van slachtoffers achter aan die nu nog dagelijks besmettingsgevaar lopen: de mensen die asbestbesmetting opdoen via asbestwegen, of het opdoen bij het werken in de asbestbesmette bodem. Want duizenden tonnen asbestafval is in de loop der jaren rondom Goor verspreidt.
De gemeente heeft al die tijd willens en wetens geslapen: signalen van de ramp, de omvang en slachtoffers werden steeds genegeerd. En meer en meer werden ze zelf in plaats van bestrijder ook medeveroorzaker van de groter wordende ramp.

Bestrijdt de ramp!

Nu de gemeente eindelijk wakker wordt is het zaak om deze ramp met de grootst mogelijke spoed aan te pakken zoals het hoort bij de bestrijding van elke andere ramp van deze omvang:
Er moet zo snel mogelijk een rampenbestrijdingsplan gemaakt en uitgevoerd worden. Daarin moet de omvang van de ramp, de asbestvervuiling, de veiligheid en de omvang van het aantal slachtoffers, snel geïnventariseerd worden. En vooral niet afwachten –zoals de staatssecretaris van Geel nu voorstelt - totdat de landelijke inventarisatie volgend jaar in zijn geheel is afgerond. Daar waar asbest aangetoond wordt zal meteen met opruimen kunnen en moeten worden begonnen. Immers, een brand ga je ook niet eerst vanuit de lucht fotograferen zodat je daarna kunt vergaderen over waar je het eerst gaat blussen. Voor Goor geldt een unieke situatie in Nederland. Goor ís Asbest, en dus kan en moet er van meet af aan opgeruimd worden.
En waar geen onduidelijkheid over mag blijven bestaan is dat de kosten van de rampbestrijding bij voorbaat door de overheid gedekt zijn. Een uitrukkende brandweer hoeft ook niet eerst langs het kantoor om geld voor benzine te regelen.
In het geval van Goor dient de Rijksoverheid het geld voor de rampbestrijding ter beschikking te stellen. De gemeente Hof van Twente kan de financiële gevolgen van deze ramp niet aan en hoort dus snel door het Rijk te worden ontheven van de financiële verantwoordelijkheid van de ramp.
Ook moet er snel een rampenfonds komen dat meteen een uitkering kan verstrekken voor de slachtoffers.
Een dergelijk fonds heeft de SP ook onmiddellijk na de vuurwerkramp in Enschede bepleit. Dit kan voorkomen dat slachtoffers jaren later nog in allerlei processen van schadeclaims verwikkeld zijn.
Voor asbestslachtoffers is dubbele snelheid geboden. Naast het reeds bestaande Asbestfonds voor (ex-) werknemers moeten ook niet werkgerelateerde slachtoffers snel een beroep op dit fonds kunnen doen. Zonder allerlei formele drempels moeten alle mensen waarbij mesothelioom wordt geconstateerd een uitkering krijgen; de erkenning dat ze slachtoffer zijn van deze ramp.
Het Rijk kan vervolgens alvast beginnen om procedures te starten om al deze kosten te verhalen op het Goorse asbestverwerkende bedrijf Eternit.
Voor het gemeentebestuur van de Hof van Twente past slechts een reactie: snel de slaap uit de ogen wrijven. De bevolking waarschuwen en informeren dat het wel degelijk om een ramp gaat, en waar mogelijk samen met de mensen in de gemeente de noodzakelijke bestijding van de asbestvervuiling ter hand nemen.

Vincent Mulder
Afdelingsvoorzitter in Hengelo en vertegenwoordiger regio Twente in het partijbestuur.